W związku z rozpoczętą w dniu 16 maja 2013 r. XV edycją Warmińsko – Mazurskich Dni Rodziny zapraszamy do lektury artykułu pt. Rodzina to jest siła przygotowanego przez panie Katarzynę Małkiewicz, psychoterapeutę oraz psychologa Annę Leibner.
Rodzina to jest siła
Dlaczego siła rodziny jest tak ogromna? Nieraz niektórzy zadają sobie podobne pytania. Dlaczego właściwości rodziny, w której wzrastał człowiek determinują niejednokrotnie jego styl życia, osobowość, wybory jakich dokonuje, sukcesy bądź porażki życiowe?
Z punktu widzenia wybranych podejść psychologicznych, rozwój dziecka możliwy jest dzięki istnieniu więzi z ważnymi osobami, obecnymi w jego życiu. Zaspakajanie potrzeb psychologicznych dziecka i realizacji wymaganych funkcji rodziny odbywa się na różnym poziomie. Poziom funkcjonowania rodziny jest różny, ale siła jego oddziaływania zawsze ma bardzo dużą moc. Rodzina kojarzy nam się z pozytywnymi wartościami, poczuciem bezpieczeństwa i miłością. Lecz musimy pamiętać, że siła rodziny może tkwić również w dysfunkcjonalnych wzorcach zachowań, uzależnieniach, zaburzeniach psychicznych jego członków. Może właśnie ta moc jest większa.
Rodzinę charakteryzują określone wartości, normy i zwyczaje. Każda rodzina ma określony sposób porozumiewania się z innymi, rozwiązywania problemów i pełnienia zadań. Dziecko, które wzrasta w określonym systemie, uczy się tego wszystkiego i przekazuje dalej. Siła rodziny tkwi w więziach z rodzicami, rodzeństwem, dziadkami. Więzi miedzy dzieckiem a najbliższymi mają ogromne znaczenie, mogą być silnym fundamentem w radzeniu sobie w życiu a zaburzone mogą powodować problemy psychiczne u jednostki. Warto wiedzieć, że każda rodzina przechodzi przez różne fazy swojego rozwoju, napotyka różne kryzysowe sytuacje, z których lepiej lub gorzej wychodzi. Według założeń terapii systemowej rodzin dziecko w rodzinie jest najsłabszym (najbardziej wrażliwym) elementem systemu rodzinnego. Często kiedy rodzina przeżywa różne trudne momenty, jak na przykład zagrożenie rozpadem rodziny (rozwodem rodziców), chorobę fizyczną lub psychiczną jednego z jego członków, długotrwały stres z różnych powodów i inne, właśnie dziecko odczuwa to najbardziej. Mogą pojawić się problemy natury psychicznej, problemy w zachowaniu w środowisku szkolnym czy domu rodzinnym. Z naszych terapeutycznych obserwacji wynika, że dziecko wówczas jest oddelegowane do określonej formy pomocy psychologicznej – są to najczęściej rozmowy z psychologiem, pedagogiem, terapeutą. Rodzice wówczas mówią – „proszę mu pomóc, ja sobie poradzę bo jestem dorosły”. Czyżby – pytamy się jego i siebie. Często rodzice nie doceniają swojej mocy w znalezieniu rozwiązania dla dziecka, często nauczyciele czy opiekunowie nie doceniają siły rodziny w odbudowywaniu zdrowia dziecka. Tymczasem siła rodziny jest ogromna i dlatego udzielając pomocy dziecku pożądane jest, aby równocześnie pomagać rodzinie (terapia rodzinna) lub – pomagając indywidualnie, jednocześnie wspierać rodzinę.
Problemy z którymi spotykamy się w życiu dotyczyć mogą różnych sfer życia rodziny. Nawet jeśli dotyczą tylko jednej osoby ma to wpływ również na pozostałych członków. Rodzice martwią się problemami dzieci, często poszukując przyczyn kłopotów u siebie nawzajem, co nie sprzyja ich wzajemnym relacjom. Dzieci z kolei mogą czuć się odpowiedzialne za problemy rodziców, zobowiązane do ich rozwiazywania, co niekorzystnie wpływa na ich rozwój, poczucie bezpieczeństwa i wartości. Najczęściej rodzina w przypadku pojawienia się problemów sięga do swoich zasobów, możliwości radzenia sobie w sytuacjach postrzeganych jako trudne i rozwiązuje je. Bywa jednak, że utarte, przyjęte przez rodzinę sposoby radzenia sobie nie są skuteczne czy wystarczające. Wówczas potrzebne jest wsparcie z zewnątrz.
Gdzie szukać pomocy…
Miejsce, instytucja czy osoba, do której można się zgłosić zależy m.in. od rodzaju i zakresu problemu.
Jeśli na przykład problem dotyczy słabych wyników w nauce dziecka, motywacji do uczenia się, zasadne jest, aby zacząć od diagnozy indywidualnych możliwości rozwojowych ucznia. Badania tego typu przeprowadzić można w poradniach psychologiczno – pedagogicznych. Kiedy znana jest ewentualna przyczyna niepowodzeń łatwiej dostosować formę pomocy, np. zajęcia korekcyjno – kompensacyjne, zajęcia ukierunkowane na poznanie technik uczenia się, a także dostosować do możliwości i potrzeb dziecka proces nauczania oraz zindywidualizować podejście do ucznia w procesie edukacyjnym.
Gdy kłopotem są trudności wychowawcze, zachowanie dziecka, rodzice czy opiekunowie prawni mają do wyboru różne rozwiązania. Instytucje pomocowe oferują zajęcia typu Szkoły dla rodziców, czy treningi umiejętności rodzicielskich, podczas których dorośli mają okazję zapoznać się teoretycznie oraz przećwiczyć w praktyce metody, techniki wychowawcze, wymienić się doświadczeniami, porozmawiać o trudnościach związanych z rolą rodzica.
Problemy uzależnień również dotykają rodziny. Wówczas wskazana jest konsultacja ze specjalistą uzależnień między innymi w celu określenia czy leczenie powinno odbywać się w trybie ambulatoryjnym, czy wymaga innych, adekwatnie ustalonych form.
Niekiedy pomocne okazuje się jedno spotkanie, konsultacja ze specjalistą, innym razem rozwiązanie problemu wymaga systematycznej pracy pojedynczej osoby lub wszystkich członków rodziny w procesie terapii. Terapia jest okazją do przyjrzenia się sobie, swoim myślom, przekonaniom, zachowaniom, które na co dzień wpływają na podejmowanie decyzji, działanie. Odbywa się w atmosferze bezpieczeństwa, zaufania, wolna jest od oceny. W terapii rodzinnej ważny jest każdy członek rodziny. Uczestnicy mają możliwość wysłuchać siebie nawzajem, doświadczyć łączących ich więzi, poszerzyć rozumienie problemu, podjąć ważne dla siebie decyzje. Bardzo ważnym czynnikiem terapii warunkującym jej skuteczność jest m.in. systematyczność spotkań.
Życie rodzinne przechodzi różne etapy. Na każdym z nich rodzina staje przed nowymi wyzwaniami, zadaniami, radościami i problemami. Pojawianie się tych ostatnich jest naturalną koleją rzeczy. Pytania, które można wówczas sobie postawić to: Czy chcę zmienić obecną sytuację? Jakie mam zasoby, mocne strony, aby się z nimi zmierzyć? Kto może mi w tym pomóc? Jakie będzie pierwsze działanie, które podejmę? Odpowiedzi przybliżą do rozwiązania. Pozostaje wówczas tylko działać oraz pamiętać, że w każdej rodzinie jest siła i moc.